မြန်မာလူမျိုးများနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာအကြား ဆက်စပ်မှုကို ကောင်းစွာ သုတေသနပြုထားသည်။ မွန်လူမျိုးများသည် အရှေ့တောင် အာရှတွင် ပထမဆုံး ဗုဒ္ဓဘာသာကို လက်ခံကျင့်သုံးသော လူမျိုးများဖြစ်ပြီး မွန်လူမျိုး အများစုသည် ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြသည်။ ၆ ရာစုနှင့် ၉ ရာစုကြားတွင် မွန်တို့သည် ယနေ့ မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းတို့ ဝန်းရံထားသော နယ်မြေအတွင်း ဗုဒ္ဓဘာသာနိုင်ငံငယ်များစွာကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုနောက်ခံနှင့် သမိုင်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာဓလေ့သည် တရားမျှတမှုနှင့် လက်တွေ့ကျသော ကျိုးကြောင်းဆီလျော်မှုဆိုင်ရာ ထူးခြားသောမှတ်တမ်းတစ်ခုရှိသည်။ မြန်မာတို့၏ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ထုံးတမ်းစဉ်လာများ၏ လွှမ်းမိုးမှုသည် အရေးကြီးပါသည်။ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ ရဲစွမ်းသတ္တိနှင့် သီလ၊ မကြောက်မရွံ့မှုနှင့် တရားမျှတမှုကို ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် လစ်ဘရယ် ဓလေ့ထုံးတမ်းများက မျှဝေပါသည်။

မွန်သည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ လူမျိုးစုကြီးတစ်ခုဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင်ဘာသာစကား၊ ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ကိုယ်ပိုင်စာပေများ (ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းတွင်နေထိုင်သော Welsh သို့မဟုတ် စကော့တလန်ကဲ့သို့ပင်) ရှိသည်။ မွန်တို့၏ထူးခြားသော စရိုက်လက္ခဏာများနှင့် ရိုးရာဓလေ့များကြားတွင် မွန်အမျိုးသားဝတ်စားဆင်ယင်မှုနှင့် အစားအစာများသည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ အခြားတိုင်းရင်းသားများ၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှု/ဝတ်စုံများနှင့် လုံးဝကွဲပြားပါသည်။ သို့သော် ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးသည် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာကို လိုက်နာကြသည်။ မွန်ပြည် နယ်တွင် ငြိမ်းချမ်းစွာနေထိုင်သော မွန် (ယခင်မြန်မာ့အခေါ်) သည် ဗမာ့တပ်များ ၏ သိမ်းပိုက်ခြင်းခံရသော ကိုယ်ပိုင်နိုင်ငံရှိခဲ့ဖူးသည်။

မွန်ဗုဒ္ဓဘာသာသည် အခြားဗုဒ္ဓဘာသာပုံစံများနှင့် ဆင်တူသော်လည်း မွန်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများ အားကောင်းလာစေရန် ဒေသတွင်းနှင့်ပြည်ပ ဗုဒ္ဓဘာသာကို လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် ဗုဒ္ဓဘာသာအခြေခံများနှင့် တူညီသော်လည်း မွန်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို ကောင်းမွန်စွာ ရေးသားထားသည်။ မွန်တို့ ကျင့်သုံးသော ဗုဒ္ဓဘာသာ ယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို ခေတ်မီသော လူမှုရေး စည်းရုံးခြင်း နှင့် တဆက်တည်း တသမတ်တည်း ကျင့်သုံးခြင်းဟု မှတ်ယူကြသည်။

မြန်မာနိုင်ငံရှိ ဗုဒ္ဓဘာသာ ယဉ်ကျေးမှုများထဲတွင် ထင်ရှားသော နှစ်ခုမှာ မွန်တို့ အလေးအနက်ထား ကျင့်သုံးခဲ့သော ကုသိုလ်တရားနှင့် ဝိပဿနာ တရားထိုင်ခြင်း တို့ဖြစ်သည်။ အရေးကြီးဆုံးကတော့ အဆိုပြုထားတဲ့ CIO က ဒါတွေကို ရည်ရွယ်တဲ့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုတွေအဖြစ် ထားရှိမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကုသိုလ်ကောင်းမှု သည် မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ၏အသုံးအများဆုံး လမ်းကြောင်းဖြစ်သည်။ ဤလမ်းစဉ်၌ ငါးပါးသီလကို ဆောက်တည်၍ ကုသိုလ် (ဒါန၊ သံဃာကို မကြာခဏ ပေးလှူခြင်း) ဖြင့် ကုသိုလ်ကောင်းမှု ကုသိုလ်များ ပွားများခြင်း ကုသိုလ်တရားတို့၌ မွေးဖွားခြင်းသို့ ရောက်၏။ 1900 ခုနှစ်များ အစောပိုင်းကတည်းက ပေါ်ထွန်းလာခဲ့သည့် ဘာဝနာလမ်းကြောင်းသည် နိုးကြားမှုကို ဦးတည်စေပြီး ပြင်းထန်သော တရားအားထုတ်ခြင်းများကို ပါ၀င်စေနိုင်သည့် ဗုဒ္ဓဘာဝနာပုံစံတစ်ခုဖြစ်သည်။

မွန်တို့သည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ဓလေ့ထုံးတမ်းများနှင့် ရောယှက်နေသည့် ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို ထိမ်းသိမ်းစောင့်ရှောက်လိုသော စိတ်အားထက်သန်သူများဖြစ်ပြီး မည်သည့်နေရာသွားသွား၊ ဤသည်မှာ နိုင်ငံတွင်းရှိ လူနည်းစုများဖြစ်သည့်တိုင် မွန်ဗုဒ္ဓဘာသာဘုရားကျောင်း/ဘုန်းကြီးကျောင်းများ တည်ရှိခြင်းအားဖြင့် မွန်တို့၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှုအင်အားကို ပြသရုံသာမက ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ သီအိုရီနှင့် သီအိုရီဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုအား ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အကျိုးပြုနိုင်သည့် လက်တွေ့ကျသော ချဉ်းကပ်မှုအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်များအားလုံးအတွက်။